Нан – адамзаттың негізгі азығы. Алайда, Түркияда нанның маңызы одан да зор, ол тарихы мыңдаған жылдарға созылған ұлы мәдени мұра болып табылады. Археологиялық дәлелдер нан пісіру дәстүрінің ежелгі адамдардың отырықшы өмір салтына көшуімен бірге пайда болғанын растайды.
Түрік нанының тарихы неолит дәуірінен басталады. Ғалымдар ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне енген Кония маңындағы Чаталһөйүк қалашығы аумағында жасы 8 600 жылға жететін нан қалдықтарын тапты. Бұл үлгі әлемдегі ең көне ашытылған нан үлгілерінің бірі болып саналады.
Одан бөлек, Ескишехир облысындағы Күлліөба қонысынан табылған 5 000 жылдық нан құрамында бидай мен жасымық болған. Қызығы, бұл ежелгі нан тек тағам емес, діни сенім нышаны да болған: оның бір бөлігі құрбандық ретінде отқа жағылып, үй табалдырығына көмілген.
Бұл деректер Караман мен Шанлыурфадағы табылған VII–VIII ғасырларға жататын көмірленген нан үлгілерімен және қалыптармен толықтырылып, Түркиядағы нан мәдениетінің тамырының тереңде екенін айғақтайды.
Бүгінде Түркияның әр өңірінің өзіне тән нан түрлері бар. Мысалы:
- Қаратеңіз жағалауында жүгері ұнынан жасалған нан басым;
- Шығыс аймақтарда тандыр нанының орны ерекше;
- Анадолының орталығында сорпа мен қуырдаққа қосымша ретінде «базлама» (жалпақ нан) ұсынылады.
Түркияның ең танымал нандарының бірі – пиде. Бұл ағаш пеште пісірілетін жалпақ нан ірімшік, көкөніс немесе ет салмасымен дайындалады.
Сонымен қатар, лаваш пен юфка (жұқа қамыр) дайындау дәстүрі әйелдердің ортақ кәсібі ретінде ғасырлар бойы сақталып, 2016 жылы ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұралар тізіміне енген.
Лаваш көбіне кәуап, донер және чигкөфте тағамдарын орау үшін қолданылады, ал юфка – ірімшікпен таңғы асқа және әйгілі баклава сияқты тәттілерге арналған негізгі қамыр.
Нан – Анадолының тарихы, тұрмысы және сенімінің айнасы. Түркияға саяхаттап барған әр адам оның мыңжылдық дәстүрін тағам арқылы сезіне алады.
